Rozmanit (Rozmanith) Franciszek Feliks (1832–1878), naczelnik wydziału w organizacji m. Warszawy 1863 r., przedsiębiorca. Przodkowie R-a – wedle tradycji rodzinnej – przybyli do Polski z Węgier w XVI w. (starsze formy nazwiska także: Rozmanieth, Rozmanietch). R. ur. w Krakowie, był synem Antoniego, kupca, i Anieli z Zagórskich, starszym bratem Leona (ur. ok. 1838), subiekta, członka organizacji warszawskiej i skarbnika Rządu Narodowego w r. 1863, i Antoniego (zob.). Oprócz braci także pozostała rodzina R-a: dwaj kupcy warszawscy – stryj Stanisław Rozmanith, ojczym Ignacy Kijas, żona Helena z Zimmermannów (Cymmermanów) i jej siostra Józefa (1844–1929) żona Leona, bądź uczestniczyli w pracach Organizacji Narodowej okresu powstania styczniowego, bądź pracom tym sprzyjali; żona R-a i jej siostra Józefa, córki aptekarza z Częstochowy, należały do organizacji kobiecej zwanej Piątkami, które zajmowały się niesieniem pomocy rodzinom powstańców oraz zaopatrywaniem partyzantów w odzież i materiały opatrunkowe, a także pracowały w łączności.
R. wspólnie z żoną prowadził sklep win i korzeni kolonialnych w Warszawie w Hotelu Polskim przy ul. Długiej, nr hip. 585 (nr polic. 29), przy którym to sklepie utrzymywał także czytelnię pism oraz kantor loterii i zamówień na opał. Dn. 15 X 1861 R. był ukarany grzywną przez władze zaborcze za zamknięcie sklepu w rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki.
W lutym i marcu 1863 więziony był R. w cytadeli pod zarzutem należenia do «partii rewolucyjnej», do czego się nie przyznał i w początku kwietnia został zwolniony. Odtąd sprawował urząd naczelnika jednego z pięciu wydziałów miejskich. Jako wydziałowy wchodził w skład Rady Miejskiej, organu doradczego naczelnika miasta, oraz w skład Komisji Podatkowej Weryfikacyjnej do spraw rozkładu i poboru podatku narodowego. Reprezentował poglądy umiarkowane. Współcześni zaliczają go do «wybitniejszych» działaczy narodowych. Jego pomocnikiem był brat Leon.
W sklepie R-a funkcjonowała jedna z głównych placówek Ekspedytury Rządu Narodowego, czemu sprzyjał ruch klientów. Przez długi okres składano tam codziennie i odbierano tysiące przesyłek, które rozsyłano po całym kraju. Tam też mieścił się jeden z magazynów organizacji kobiecej «Piątek». W związku z dekonspiracją tej placówki R. został aresztowany 11 X 1863 i osadzony w Cytadeli. Badany przez Tymczasową Komisję Śledczą nie przyznał się do niczego, nikogo nie obciążył. Wyrokiem Polowego Sądu Wojennego w Cytadeli z dn. 20 XI (2 XII) 1863 R. został skazany na trzy miesiące więzienia w twierdzy i na 3 lata dozoru policyjnego. Wyrok ten 16 (28) XII 1863 namiestnik zmienił na zamieszkanie w odległych guberniach Cesarstwa pod nadzorem policji. Dn. 2 I 1864 został R. wywieziony do gub. kazańskiej. Natomiast wedle świadectwa Heleny Rozmanitowej mąż jej był w czasie powstania aresztowany trzykrotnie i skazany na karę śmierci, którą dzięki «nadzwyczajnym protekcjom» i środkom materialnym zamieniono najpierw na zesłanie na Syberię, a następnie na pobyt w m. Jadrynie w gub. kazańskiej. Dn. 12 (24) VI 1865 żona R-a złożyła podanie na ręce generała-policmajstra F. Trepowa o zezwolenie na powrót męża z zesłania. Dalszy bieg sprawy jest nieznany. Ze wspomnień żony R-a wynika, że przebywała ona wraz z mężem na zesłaniu w Jadryniu, gdzie razem z ks. Wojciechem Jakubowiczem prowadziła wśród zesłanej młodzieży polskiej «działalność religijno-etyczną».
R. wrócił do kraju w r. 1869. Zamieszkał w Grójcu, gdzie założył Tow. Zaliczkowo-Wkładowe; był jego dyrektorem. Instytucja miała na celu podniesienie stanu gospodarczego regionu przez udzielanie kredytów rolnikom i przedsiębiorcom. Popularyzował też R. idee «kooperatyw kredytowych» na łamach „Gazety Warszawskiej” i „Przeglądu Tygodniowego”. Ogłosił osobno drukiem rozprawę pt. Towarzystwa Zaliczkowo-Wkładkowe (W. 1875). Utworzone przez R-a Towarzystwo upadło na skutek niesumienności kredytobiorców, którzy spowodowali niewypłacalność firmy Bankowi Handlowemu. W konsekwencji R. 5 IV 1878 popełnił samobójstwo. Z woli zmarłego ostatecznej likwidacji Towarzystwa miał dokonać jego brat Leon.
R. był bezdzietny. Wychowywał syna swej zmarłej siostry Teresy.
Fot. w: Muz. WP w W. (nr 4113/2091); – Estreicher w. XIX; – Bruchnalska M., Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym, Miejsce Piastowe 1933 s. 78–9 (dot. Józefy z Zimmermannów Rozmanitowej); Jabłoński H., Aleksander Wyszkowski, Wyd. 2, W. 1963; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1983; Przyborowski W., Dzieje 1863 roku, Kr. 1919 V 55, 56; tenże, Historia dwóch lat 1861–1862, Kr. 1894 III 395; Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w latach 1863–1864, W. 1978; – Antoni Rozmanith – zesłaniec 1863 roku. Wspomnienia nadbajkalskie i syberyjski album, Oprac. E. Niebelski, L. 2021 s. 14; Berg, Zapiski o powstaniu, III 189, 325–6; Cederbaum, Wyroki Audytoriatu; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw. 1923 I; Kalendarz Towarzystwa Dobroczynności na 1964 r.; Kręcki A., Zbiór materiałów do historii powstania styczniowego 1863–1864 roku, W. 1916 s. 33; Pokazanija i zapiski o pol’skom vosstanii 1863 goda Oskara Avejde, Moskva 1961; Proces R. Traugutta, I–IV; Zarys powstania styczniowego; Zbiór zeznań; Zeznania śledcze o powstaniu; – „Czas” 1863 nr 236, 245, 286; „Gaz. Warsz.” 1876 nr 30; „Przegl. Tyg.” 1874 nr 4; – AGAD: Audytoriat Polowy Wojsk Stacjonujących w Król. Pol., nr 607, 1266–1270, Stała Komisja Śledcza przy Namiestniku i Głównodowodzącym Wojskami w Królestwie Polskim, nr 2, k. 106–107; Muz. WP w. W.: Zbiory Augusta Kręckiego, nr 10872/684 (m. in. kopie listów przedśmiertnych R-a i wspomnienia jego żony Heleny).
Franciszka Ramotowska
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.